Αλλεργίες στο δέρμα

Το δέρμα είναι ένα από τα κύρια όργανα στο οποίο εμφανίζονται αλλεργικά συμπτώματα. Σε αυτό υπάρχουν ειδικά κύτταρα (μαστοκύτταρα) τα οποία όταν έρθουν σε επαφή με τα αλλεργιογόνα στα οποία είναι ευαισθητοποιημένος ο ασθενής παράγουν ισταμίνη. Η ισταμίνη είναι το βασικό αίτιο πολλών αλλεργικών εκδηλώσεων  και γι’αυτό τα αντιισταμινικά είναι από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα στην Αλλεργιολογία.

Ατοπική Δερματίτιδα

Η ατοπική δερματίτιδα (ή έκζεμα) είναι εξαιρετικά συχνή. Αν και συνήθως αρχίζει σε βρέφη ηλικίας 3-6 μηνών, μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται όλο και συχνότερα ακόμα και σε ενήλικες. Ονομάζεται ατοπική εξαιτίας της οικογενειακής γενετικής προδιάθεσης για εμφάνιση οποιασδήποτε αλλεργικής νόσου (ατοπία). Αντίστροφα, η παρουσία ατοπικής δερματίτιδας σε ένα βρέφος μπορεί να είναι η απαρχή άλλων αλλεργικών νόσων σε μια διαδικασία που ονομάζεται ατοπική πορεία. Πολύ συχνά, μετά την εμφάνιση του εκζέματος αρχίζει να εκδηλώνεται συμπτωματολογία τροφικής αλλεργίας και αργότερα (περίπου στην προσχολική ηλικία) εμφανίζεται αναπνευστική αλλεργία (κατά σειρά συνήθως αλλεργική ρινίτιδα και μετά αλλεργικό άσθμα).

Κύριο χαρακτηριστικό της ατοπικής δερματίτιδας είναι το ξηρό και έντονα κνησμώδες δέρμα. Ανάλογα με την ηλικία εντοπίζεται στα μάγουλα, πίσω από τα αυτιά, την εσωτερική (καμπτική) επιφάνεια των αγκώνων και των γονάτων, τους καρπούς και αστραγάλους, τον αυχένα, τους βραχίονες κ.λπ. Ουσιαστικά η ατοπική δερματίτιδα οφείλεται σε μια αλυσίδα γεγονότων με αρχή τη διαταραχή του επιδερμιδικού φραγμού. Αυτή η διαταραχή προκαλεί αφυδάτωση του δέρματος, φαγούρα και κνησμό ο οποίος «χαλάει» περαιτέρω την επιδερμίδα οδηγώντας σε ένα φαύλο κύκλο που μπορεί να οδηγήσει σε ορορροή, κρούστες, επιμολύνσεις και τελικά πάχυνση του δέρματος που ονομάζεται λειχηνοποίηση. Πρόκειται για μία χρόνια νόσο που χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις – χαρακτηριστικά το καλοκαίρι βελτιώνεται για να υποτροπιάσει το χειμώνα. Γι’αυτό και ειδικά στην Ελλάδα, εξαιτίας κυρίως της ηλιοφάνειας, η ατοπική δερματίτιδα κατά κανόνα ξεπερνιέται στην ηλικία των 2-5 ετών.

Κνίδωση – Αγγειοοείδημα

Χαρακτηρίζεται από δερματική ερυθρότητα και κνησμώδη, ανάγλυφα εξανθήματα στρογγυλού ή ακανόνιστου σχήματος που ονομάζονται πομφοί και θυμίζουν τσίμπημα κουνουπιού. Οι πομφοί οφείλονται στην ισταμίνη, κατά κανόνα διαρκούν στο ίδιο σημείο λιγότερο από 24 ώρες, φεύγουν χωρίς να αφήσουν σημάδια και μπορεί να επανεμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος. Σε πολλές περιπτώσεις συνοδεύονται από αγγειοοίδημα, πρήξιμο δηλαδή στα βλέφαρα, τα χείλια, τα πτερυγίων των αυτιών και αλλού που επίσης οφείλεται στην ισταμίνη αλλά μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 24 ώρες.

Η κνίδωση μπορεί να είναι οξεία ή χρόνια ανάλογα με το αν διαρκεί λιγότερο ή περισσότερο από 6 εβδομάδες, αντίστοιχα. Πρόκειται για εξαιρετικά σημαντικό διαχωρισμό καθώς είναι διαφορετικά τα αίτια στη μία και την άλλη περίπτωση όπως διαφορετική είναι και η διαγνωστική και θεραπευτική αντιμετώπιση.

Η οξεία κνίδωση μπορεί να αποτελεί εκδήλωση τροφικής αλλεργίας άμεσου τύπου, φαρμακευτικής αλλεργίας, αλλεργίας σε τσίμπημα υμενοπτέρων και σπανιότερα δερματίτιδας εξ επαφής. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις αν υπάρχουν συμπτώματα και από άλλα συστήματα τότε πρόκειται για αναφυλαξία ή/και αναφυλακτικό σοκ που χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Τις περισσότερες φορές, ωστόσο, η οξεία κνίδωση είναι αποτέλεσμα ιογενούς λοίμωξης (ιδίως στα παιδιά) η οποία μπορεί να συνυπάρχει, να προηγήθηκε ή και να πέρασε χωρίς να γίνει αντιληπτή (μεταλοιμώδης κνίδωση). Πάρα πολλές φορές η οξεία κνίδωση υποχωρεί χωρίς να βρεθεί το υπεύθυνο αίτιο και χωρίς βέβαια να έχει άλλες σοβαρότερες συνέπειες.

Δερματίτιδα εξ’ επαφής

Ο όρος δερματίτιδα εξ επαφής αναφέρεται στην ανεπιθύμητη αντίδραση του δέρματος μετά την επαφή του με κάποια χημική ουσία. Η αντίδραση αυτή μπορεί να είναι αλλεργική ή ερεθιστική, ο δε διαχωρισμός είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την ορθή αντιμετώπιση του ασθενούς.

Στην περίπτωση που η αντίδραση είναι αλλεργικής φύσης, αυτή αποδίδεται στην επαφή με κάποια αλλεργιογονική ουσία (πρωτεΐνη ή χημικό) στην οποία ο ασθενής είναι από παλαιότερα ευαισθητοποιημένος. Κατά κανόνα η δερματίτιδα εκδηλώνεται μετά από μακροχρόνια ή επαναλαμβανόμενη επαφή με το αλλεργιογόνο και ονομάζεται αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής. Χαρακτηρίζεται κυρίως από ερυθρές, ξηρές, εκζεματικές, κνησμώδεις βλάβες που σταδιακά μπορεί να γίνουν φυσαλίδες και εμφανίζονται ώρες ή και ημέρες μετά την έκθεση στο αλλεργιογόνο. Το εξάνθημα σαφώς αφορά στο σημείο του δέρματος που έρχεται σε επαφή με την αλλεργιογονική ουσία και αυτό αποτελεί συνήθως οδηγό για την αναγνώρισή της από τον ιατρό. Έτσι, το νικέλιο που βρίσκεται σε faux κοσμήματα προκαλεί δερματικές βλάβες στα πτερύγια των αυτιών, τον αυχένα, τους καρπούς και τα δάκτυλα καθώς και εστιακά στην κοιλιακή χώρα εξαιτίας του κουμπιού των παντελονιών. Οι μόνιμες βαφές μαλλιών και τα tattoo χέννας περιέχουν το πολύ συχνό αλλεργιογόνο π-φαινυλενοδιαμίνη (PPD) που προκαλεί δερματίτιδα στο τριχωτό της κεφαλής και το μέτωπο. Αλλεργία στις βαφές των δερμάτων εκδηλώνεται συνήθως στα πόδια, αλλεργία στο υλικό των βερνικιών νυχιών στα άκρα χέρια και το πρόσωπο και άλλα.