Τροφική Αλλεργία

Οι τροφικές αλλεργίες διεθνώς φαίνεται ότι αφορούν στο 1-4% του γενικού πληθυσμού, ενώ στα παιδιά το ποσοστό φθάνει στο 8% (αν όμως έχουν ατοπική δερματίτιδα μπορεί να είναι μέχρι και 25%). Εξαιτίας της πιθανότητας σοβαρών αντιδράσεων η τροφική αλλεργία αποτελεί ένα σημαντικότατο πρόβλημα δημόσιας υγείας με σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής του ασθενούς και της οικογένειάς του.

Οι αλλεργικές τροφικές νόσοι χωρίζονται σε τρεις κύριες κατηγορίες:

1. Άμεσες αντιδράσεις:

Οι άμεσες αντιδράσεις οφείλονται στην ανοσολογική αντίδραση του ανοσοποιητικού (ονομάζεται IgE αντίδραση) σε συστατικά που ονομάζονται τροφικά αλλεργιογόνα. Οποιοδήποτε τρόφιμο μπορεί να συμπεριφερθεί ως αλλεργιογόνο όμως τα παιδιά συχνότερα είναι αλλεργικά στο αγελαδινό γάλα, το αυγό, τα όσπρια, τα σιτηρά, το ψάρι και τους ξηρούς καρπούς. Οι ενήλικες συχνότερα είναι αλλεργικοί στα καρκινοειδή (γαρίδες, καραβίδες κ.λπ.) και τα ψάρια, τους ξηρούς καρπούς, φρούτα όπως το ροδάκινο, το ακτινίδιο, το σταφύλι κ.ά. Έχει φανεί ότι η επεξεργασία των τροφίμων (μαγείρεμα, κονσερβοποίηση κ.ά.) μειώνει στις περισσότερες περιπτώσεις την αλλεργιογονικότητα των τροφών κάτι που τα τελευταία χρόνια πρέπει να χρησιμοποιείται θεραπευτικά για την αύξηση των πιθανοτήτων να ξεπεραστεί η αλλεργία.

Τα συμπτώματα που προκαλούνται σε μια άμεσου τύπου τροφική αντίδραση είναι συνήθως δερματικά όπως κνίδωση (πομφοί/καντήλες, φαγούρα) ή και οίδημα στα χείλη και τα βλέφαρα που ονομάζεται αγγειοοίδημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει φαγούρα μέσα στο στόμα που υποχωρεί σχετικά εύκολα – πρόκειται για το ήπιο στοματοφαρυγγικό σύνδρομο (oral allergy syndrome). Αν ωστόσο συνυπάρχουν συμπτώματα από το αναπνευστικό (όπως βήχας, σφύριγμα, δύσπνοια ή ρινική καταρροή), από το γαστρεντερικό (συνήθως έμετος) ή το κυκλοφορικό σύστημα (ζάλη, υπόταση ή λιποθυμία) τότε πρόκειται για αναφυλακτική αντίδραση που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη.

2. Καθυστερημένες αντιδράσεις:

Σε πολλές περιπτώσεις, το τρόφιμο δεν προκαλεί αντίδραση άμεσα, δηλαδή μέσα σε το πολύ 2 ώρες, αλλά αυτή παρατηρείται μετά από κάποιες ώρες από την κατανάλωσή του. Αυτή η καθυστέρηση συμβάλλει στο να μην υποπτευθεί ο ασθενής το τρόφιμο ως αίτιο των συμπτωμάτων του και να συνεχίζει την κατανάλωση χωρίς περιορισμούς. Οι κυριότερες νόσοι αυτού του τύπου στα παιδιά είναι η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα και η τροφικά εξαρτώμενη ατοπική δερματίτιδα ενώ στους ενήλικες το σύνδρομο FPIES (food protein induced enterocolitis syndrome – σύνδρομο εντεροκολίτιδας εξαρτώμενο από τρόφιμα).

Η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα είναι ιδιαίτερα συχνή νόσος της βρεφικής ηλικίας, αφορά δηλαδή σε παιδιά ηλικίας κάτω του έτους. Εκδηλώνεται με βλέννη και αίμα στα κόπρανα και κατά κανόνα οφείλεται στο γάλα αγελάδας και λιγότερο στο ρύζι, τη σόγια ή τα σιτηρά.

Η ατοπική δερματίτιδα είναι συχνότερη και επίσης εμφανίζεται κυρίως σε βρέφη ηλικίας λιγότερο του ενός έτους, μπορεί και από το πρώτο δίμηνο. Αν και η συσχέτιση με τρόφιμα δεν είναι πάντα απαραίτητη, σε πολλές περιπτώσεις ανθεκτικής στην αγωγή νόσου ή σε περιπτώσεις εξάρσεων χωρίς σαφές αίτιο, η πιθανότητα τροφικής αλλεργίας πρέπει να διερευνάται. Κυριότερα τρόφιμα είναι το γάλα αγελάδας, τα σιτηρά, το αυγό κ.ά.

3. Ηωσινοφιλικές νόσοι του γαστρεντερικού (ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα και ηωσινοφιλική γαστρεντερίτιδα):

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται πολύ μεγάλη αύξηση των περιστατικών κυρίως ηωσινοφιλικής οισοφαγίτιδας και λιγότερο ηωσινοφιλικής γαστρεντερίτιδας ή κολίτιδας. Πρόκειται για αλλεργικές νόσους οι οποίες οφείλονται στην παρουσία ηωσινοφίλων κυττάρων στο βλεννογόνο του γαστρεντερικού συστήματος. Αφορούν σε παιδιά και ενήλικες και προκαλούν συμπτώματα ανάλογα με την ηλικία και τη χρονική διάρκεια της νόσου. Η ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα στα βρέφη και τα πολύ μικρά παιδιά μπορεί να προκαλέσει αποστροφή για ορισμένα τρόφιμα, αναγωγές, πόνο ή και απώλεια βάρους ενώ σε μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες δυσκολία στην κατάποση ή και ενσφήνωση τροφής. Η ηωσινοφιλική εντερίτιδα/κολίτιδα μπορεί να προκαλεί από ελάχιστα άτυπα συμπτώματα μέχρι διάρροιες, αιμορραγία, τυμπανισμό, κοιλιακό άλγος κ.ά.